Het Volks-Katholicisme in Bolivia

Toen de Spanjaarden Zuid-Amerika begonnen te koloniseren, kwamen al snel de eerste katholieke missionarissen om in de nieuwe koloniën te werken. Hun prediking was beperkt en meer gericht op deelname aan de katholieke rituelen dan op het werkelijk begrijpen van de betekenis van het evangelie. Dit leidde tot een vermenging van het Spaanse katholicisme met de bestaande religies van de oorspronkelijke bevolking, met andere woorden: syncretisme.

De nieuwe gelovigen deden alles wat ze moesten doen en namen deel aan de riten van de kerk, maar er was geen echte verandering in hun wereldbeeld. Soms verscholen ze de traditionele verering van hun goden achter een katholieke viering, waarbij katholieke heiligen Andeense goden uitbeelden.
Deze bijzondere mix van religies wordt volks-katholicisme genoemd.

Carnaval

Tegenwoordig is deze mengeling van het Katholicisme en Andinisme (het wereldbeeld van de Andes) zichtbaar in veel vieringen, zoals bijvoorbeeld carnaval. In Bolivia is carnaval niet alleen een katholiek feest dat het begin van de 40-dagentijd inluidt. Het is een samensmelting van het katholieke carnaval met een traditioneel festival ter ere van Andesgoden. Veel mensen aanbidden de traditionele goden nog altijd door middel van offers, en speciale rituelen en vieringen.

Carnaval wordt in heel Bolivia gevierd, maar het centrum voor dit feest is de stad Oruro. De viering van carnaval in Oruro is door de UNESCO uitgeroepen tot Meesterwerk van het Orale en Immateriële Erfgoed van de Mensheid. Tijdens Carnaval zijn er grote optochten door de straten met traditionele dansen zoals de Diablada.

La Virgen

Maria, de moeder van Jezus, is een zeer belangrijke figuur in het volks-katholicisme en wordt La Virgen genoemd. Ze is nauw verbonden met Pachamana, Moeder Aarde. Pachamama is de belangrijkste traditionele god die vereerd wordt. Elke stad heeft zijn eigen kerk ter ere van La Virgen, met lokale legendes, een bijzonder beeld, een eigen festival en speciale processies waarbij het beeld uit de kerk wordt gehaald en door de stad wordt geleid.

Ook heiligen en heiligenbeelden spelen een belangrijke rol in de populaire geloofsbeleving van veel katholieken. Je kunt religieuze afbeeldingen zien in bussen, winkels, markten en vele andere plaatsen in Bolivia.

De Katholieke Identiteit

De Rooms-Katholieke kerk was de staatsgodsdienst vanaf de kolonisatie tot 2009. Nog altijd wordt het als de standaardreligie beschouwd en ongeveer 70% van de bevolking identificeert zich als katholiek. De katholieke identiteit kan heel sterk zijn, en sommigen zeggen dat ze ‘katholiek zijn tot hun dood’. Voor anderen is het echter een nominaal lidmaatschap.

De afgelopen jaren heeft de regering het neo-traditionele wereldbeeld van de Andes gestimuleerd, inclusief de verering van de Andesgoden. Hoewel er daardoor een toename is van traditioneel religieuze elementen, betekent het geen ‘bekering’ voor katholieken; het iets dat hand in hand gaat in hun geloofsbeleving.

De Evangelische Kerk

Door het syncretisme van de Katholieke Kerk, hebben evangelische kerken vaak een sterk antikatholieke houding. Wanneer iemand naar zijn religie wordt gevraagd, is de vraag: “Ben je katholiek of christen?”

De evangelische kerken wijzen de traditionele godsdiensten af, als christen kun je niet meedoen met de traditionele religieuze gebruiken. Tijdens het weekend van carnaval organiseren veel kerken kampen, zodat ze fysiek afstand nemen van de festiviteiten. Vaak geldt deze afwijzing niet alleen voor de religie, maar voor de hele inheemse cultuur, zoals bijvoorbeeld de muziek.

Op dezelfde manier wijzen de evangelische kerken alle traditioneel katholieke elementen af, ook al zijn dit algemeen historisch christelijke tradities en niet specifiek rooms-katholiek. Dit is een van de redenen waarom ze de liturgische feestdagen, zoals Kerst, Goede Vrijdag en Pasen vaak niet vieren.