Wat Bolivia mij geleerd heeft over de Bijbel
Hoe langer ik in Bolivia woon, hoe meer ik me realiseer dat de Quechua cultuur echt een heel andere cultuur is en dat ik nog dagelijks een culturele vertaalslag moet maken. Daardoor realiseer ik me ook hoezeer de bijbel uit een andere cultuur en andere tijden komt. Dan gaat het over zaken als geografie en klimaat, over wat er technologisch mogelijk was, maar ook over culturele elementen als collectivisme, machtsafstand, relaties binnen de familie en zo veel meer.
Juist daarom leert het leven met hier in Bolivia me veel over de Bijbel, over de culturele bril waarmee ik kijk, en ook over hoe je anders tegen dingen aan kan kijken.
Bergen
Als heuse Hollander waren bergen bijvoorbeeld altijd iets exotisch voor mij, iets uit andere landen. Wanneer ik als kind in de bijbel las over bergen, stelde ik mij glooiende heuvels voor, geen woeste grillige en onherbergzame bergen. Mijn idee van bergen leek meer op Limburg dan op de Alpen, zeg maar.
Toen net in Bolivia was en ik Spaans studeerde vroeg een van de docenten mij om de geografie te beschrijven van Cochabamba. Ik vertelde onder andere dat de stad in de bergen ligt. “Nee”, zei ze, “dat klopt niet.” Dus ik zei verbaasd dat we toch op 2500m. hoogte zitten, en ik wees verbaasd uit het raam naar de bergrug die tot 5000m gaat. “Hoezo, Cochabamba ligt niet in de bergen?” “Nee,” was het antwoord, “Cochabamba ligt in een vallei.”
Ondertussen woon ik al meer dan 12 jaar in de hooglanden van Bolivia. Het taalgebruik hier is doordrongen van de bergen en het hoogteverschil. In Cochabamba, als we naar de markt gingen, zeiden we, “we gaan naar beneden”, “we dalen af”. We vragen meestal ook niet of we links of rechts af moeten, maar of je omhoog of naar beneden moet. Het zijn geen uitdrukkingen die je op een natuurlijke manier in het Nederlands kan gebruiken.
Ook het Grieks heeft zulke uitdrukkingen. De NBG51 heeft nog wat proberen te vertalen: “Jezus ging op naar Jeruzalem” of “Een man daalde af van Jericho naar Jeruzalem.” In de meer hedendaagse vertalingen gaat het gewoon over reizen. Ik weet nog dat ik als theologie student met dit soort woorden zat te worstelen als ik ze uit het Grieks moest vertalen. Hoe doe je dat zonder dat het heel vreemd klinkt in het Nederlands? Ik vermoed dat omdat Nederland zo vlak is, er geen noodzaak is voor woorden en uitdrukkingen in een berg context.
Blinde vlekken
Omdat we onbekend zijn met de realiteit van bergen, kan het lastig voor te stellen hoe het is en welke impact dat heeft. Het is niet iets waar we aan denken of ons realiseren wat erbij komt kijken. Het voorbeeld van bergen is slechts iets over de geografie van het land, en misschien maakt het maar een klein verschil. Maar het was een van de eerste zaken die waardoor ik me realiseerde dat ik mogelijk meer blinde vlekken heb als het gaat om de wereld van de Bijbel.
